ABD ve Çin, son dönemde artan jeopolitik rekabet ve gerilimlerde çatışma riskini en aza indirecek hassas dengeyi bulmak amacıyla iki ülke liderlerinin buluşmasına hazırlanıyor.
ABD Başkanı Joe Biden ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, bu hafta San Francisco’da düzenlenen Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi marjları konusunda 15 Kasım’da yüz yüze görüşme yapacak.
İki ülkenin dünyanın en büyük iki ekonomisiyle ilişkilerinin Soğuk Savaş’ı anımsatan bir rekabet ve gerilim döngüsüne girdiği bir dönemde Biden ile Xi’nin buluşması, çatışmayı önleyecek yeni bir denge bulmak için çatışmalı geçecek. .
Harvard Üniversitesi Öğretim Üyesi Amerikalı siyaset bilimci Graham Allison, Antik Yunan tarihçisi Thukydides’in dönemin Sparta şehir devletleri ile Atina arasındaki “hakim güç yükseltme” mücadelesine ilişkin tarihsel anlatımına atıfta bulunarak, bu güç mücadelesinin olup olmadığını soruyor. ABD ile Çin arasında kaçınılmaz bir çatışmaya dönüştü. Ülkenin dönüşüp dönüşmeyeceğini tartışırken kullandığı “Thukydides Tuzağı” benzetmesi uzun süredir iki ülke arasındaki güç rekabetini anlatmak için kullanılıyordu.
Çin Devlet Başkanı Xi, 9 Ekim’de Pekin’i ziyaret eden ABD Senatosu heyetiyle yaptığı görüşmede, iki ülke arasında rekabet ve çatışma yerine iş birliğine odaklanılması gerektiği, güç çatışmasına gerek olmadığı mesajını verdi. Bu kavrama değinerek, “Tukidides Tuzağı kaçınılmaz değildir. Dünya” Çin ve ABD’nin ortak kalkınması ve ortak refahına yetecek kadar büyüktür.” ifadesini kullandı.
San Francisco toplantısının, hakim güç ile yükselen güç arasındaki rekabetin sorumlu bir şekilde nasıl yönetileceği, panik ve stratejik yanlış hesaplamaların tetiklediği çatışmadan nasıl kaçınılacağına dair yöntem ve yöntemlerin tartışılacağı bir toplantı olması bekleniyor.
“Thukydides Tuzağı”
Allison bunu ilk olarak 2012 yılında Financial Times gazetesinde yayınlanan ve daha sonra 2017’de yayınlanan “Savaşa Dönüş: Amerika ve Çin Tuchyidides Tuzağından Kaçabilir mi?” başlıklı makalesinde ortaya atmıştı. “)” başlıklı kitabında detaylandırdığı tezi, Samuel Huntington’ın “Medeniyetler Çatışması” ve Francis Fukuyama’nın “Tarihin Sonu” tezlerine benzer şekilde 21. yüzyılın siyasi kaderine dair tartışmaların odağı olmaya aday görünüyor. Soğuk Savaş sonrası düzene ilişkin olarak 1990’larda ileri gidildi.
Allison, Thukydides’in “Peloponnesos Savaşı Tarihi” adlı eserinde, Antik Yunan’da dönemin baskın askeri gücü olan Sparta ile deniz ticaretindeki nüfuzunun artmasıyla birlikte giderek yükselen Atina arasındaki güç mücadelesinin savaşla sonuçlanma nedenini açıklıyor. . “Atina’nın yükselişi ve bunun Sparta’da yarattığı korku savaşa yol açtı. Onu kaçınılmaz kıldı.” Bunu şu ifadeyle ifade ettiğini belirtiyor:
Tarihteki “hakim güç yükselişi” mücadelesinin benzer örneklerini inceleyen Allison, ele aldığı 16 örnekten 12’sinde mücadelenin savaşla sonuçlandığını tespit ettikten sonra Çin ve ABD’nin “savaşa giden bir çatışma sürecinde” olduğu sonucuna varıyor. .
Ancak Allison, bunun bir kader olmadığını, “Thucydides Tuzağı” olarak adlandırdığı bu çatışma kaderinden kaçınmanın “kapsamlı ve ağır bir diplomatik hassasiyet ve eylem gerektirdiğini” vurguluyor.
ABD-Çin ilişkilerinde ticari anlaşmazlıklardan teknolojik rekabete, jeopolitik çıkarlardan uluslararası ve bölgesel krizlerde tutum farklılıklarına, askeri sorunlardan küresel krizler gibi ulusötesi sorunlara kadar pek çok alanda fikir ayrılıklarına rağmen ikili diyaloğun gerekliliğinin sürekli vurgulanması İklim değişikliği ve halk sağlığı çıkarlarında hassas bir istikrarın korunmasına yardımcı oluyor. Bir ihtiyacın olduğunu gösteriyor.
“Yeni Soğuk Savaş”
Dönemin ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Çin ile egemenlik anlaşmazlığı içinde olan Tayvan’ı ziyaret etmesiyle Washington ve Pekin, Soğuk Savaş döneminde ABD ile Sovyetler Birliği arasında yaşanan Küba Füze Krizini anımsatan gerilimin eşiğine geldi. Ağustos 2022. geldi.
Çin’in, Pelosi’nin Tayvan ziyaretini “egemenliğinin ihlali” olarak gördüğünü ve “fiili bağımsız adayı gerekirse askeri güç kullanarak savunacağını” açıklaması, iki ülke ordularının karşı karşıya gelme riskini ortaya koyuyordu. bölge.
Her ne kadar bir çatışma mümkün görülmese de Çin ordusu, ziyaretin hemen ardından ada çevresinde etkili bir şekilde abluka oluşturan askeri tatbikatlar düzenleyerek bölgedeki uçuşlarını ve gemi devriyelerini düzenli hale getirdi.
Daha sonra bu yılın şubat ayında Çin’e ait bir yüksek irtifa balonu ABD hava sahasına girdi ve Soğuk Savaş sırasındaki U-2 Casus Uçağı Krizini hatırlatan bir gerilimi tetikledi.
Washington, “casus balonu” olduğunu öne sürdüğü uçağın ABD ana karası üzerinden uçarak Montana eyaletindeki nükleer savaş başlıkları ve uzun menzilli füze depoları dahil bazı hassas askeri tesislerin üzerinden geçtiğini belirtirken, Çin ise balonun “casus balonu” olduğunu belirtti. sivil bir uçaktı ve meteorolojik araştırma ve inceleme için kullanıldı. Yeteneğinin sınırlı olması nedeniyle kazara rüzgar tarafından sürüklenerek ABD havaalanına girdiğini savundu.
Çin’in açıklaması Washington’u tatmin etmedi. Balon, Başkan Biden’ın emriyle 4 Şubat’ta Atlantik Okyanusu üzerindeki ABD karasularında bir Amerikan askeri savaş uçağı tarafından düşürülmüştü. Dışişleri Bakanı Antony Blinken de olaydan sonraki hafta Çin’e yapmayı planladığı ziyareti iptal etti.
Bu iki olay, küresel düzeyde belirginleşen jeopolitik rekabet ve ekonomik çıkar çatışmalarıyla birleşince, uluslararası sistemin büyük güç çatışması ekseninde “yeni bir soğuk savaşa” doğru ilerlediği izlenimini doğurdu.
Diyalog arayışları
Ancak küreselleşme sonrası dünya Soğuk Savaş yıllarından oldukça farklı görünüyor. Bugün Amerika Birleşik Devletleri ve Çin ekonomileri üretim, tedarik zincirleri ve ticari alışverişler açısından büyük ölçüde birbirine bağımlıdır.
Özellikle çip üretimi gibi hassas ileri teknolojilerde ekonomik ayrışmaya yönelik eğilimler giderek daha belirgin hale gelirken, her iki taraf da tamamen ayrılma taraftarı değil.
Balon krizinin ardından durma noktasına gelen Washington ile Pekin arasındaki diplomatik ilişkilerin Haziran ayından bu yana üst düzey temaslarda yoğunlaştığı görülüyor.
Haziran ayında Dışişleri Bakanı Blinken’in balon krizi nedeniyle ziyaretini iptal etmesinin ardından Hazine Bakanı Janet Yellen, Ticaret Bakanı Gina Raimondo ve İklim Değişikliği Özel Temsilcisi John Kerry Çin’i ziyaret ederek görüşmelerde bulundu.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, ekonomik ilişkilerden sorumlu Başbakan Yardımcısı Hı Lifing, Ticaret Bakanı Wang Vintao ve İklim Değişikliği Özel Temsilcisi Xie Jinhua da ABD’ye giderek karşılıklı görüşmelerde bulundu.
Wang, Xi’nin ziyaretine hazırlık amacıyla 26-28 Ekim’de Washington’da yaptığı temaslar sırasında Dışişleri Bakanı Blinken ve Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile yaptığı görüşmelerin ardından Başkan Biden tarafından kabul edildi.
Askeri bağlantı hâlâ kopuk
Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin yol açtığı kriz sonrasında Washington ile Pekin arasındaki askeri düzeydeki bağlantı kesildi.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in Çinli mevkidaşlarıyla “casus balonu” krizi konusunda görüşme talepleri Pekin tarafından reddedildi. Hem Bakan Austin hem de diğer Amerikalı askeri yetkililer, iletişim kanallarını yeniden açma girişimlerinin Çin tarafından reddedilmesinden uzun süredir şikayetçiydi.
Austin’in ekim ayında görevden alınan Çin Savunma Bakanı Li Shangfu ile görüşme talepleri yıl boyunca reddedilirken, iki bakanın Çin’de düzenlenen Shangri-La Diyaloğu’nda yüz yüze görüşmesi bekleniyor. Haziran ayında Singapur’da yapılan fuar, Çin tarafının reddetmesi nedeniyle yapılamadı.
Austin, en son, 16 Kasım’da Endonezya’nın başkenti Cakarta’da düzenlenecek Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin (ASEAN) Genişletilmiş Savunma Bakanları Toplantısı’nda Çinli mevkidaşı veya ilgili bir savunma yetkilisi ile görüşmek istediğini belirtmişti.
İki ülke arasında askeri iletişimin kurulmasını kritik gören ABD tarafı, San Francisco toplantısında bu konu üzerinde baskı kurmaya hazırlanıyor. Ulusal Güvenlik Danışmanı Sullivan toplantı öncesi yaptığı değerlendirmede, “Başkan (Biden) askeri bağları yeniden kurma konusunda kararlı çünkü bunun ABD’nin ulusal güvenlik çıkarlarına uygun olduğunu düşünüyor. Bu iletişim kanallarına ihtiyacımız var. Bu konuda” Böylece hataların, yanlış hesaplamaların veya yanlış anlamaların önüne geçilmiş olacak.” İmkansız.” dedi.
Tayvan sorunu
Buna karşılık Çin tarafı, ABD’nin taahhütlerini yinelemesini ve “tek Çin” ilkesini koruyacağına ve Tayvan’ın Tayvan’a ilişkin bağımsızlığını desteklemeyeceğine dair güvence vermesini bekliyor.
Washington, Pekin’in Tayvan çevresindeki askeri faaliyetlerini yoğunlaştırmasından, Pekin ise Amerikan ordusunun ve müttefiklerinin Tayvan Boğazı ve çevresinde “Seyrüsefer Özgürlüğü Operasyonları (FONOP)” adı altında varlığından rahatsız.
Washington, Pekin’in Ocak 2024’te Tayvan’da yapılacak liderlik seçimlerine müdahale etmemesini istiyor ve Pekin, Washington’un “bağımsızlık yanlısı” olarak gördüğü iktidardaki Demokratik İlerici Parti’yi (DPP) desteklememesini talep ediyor.
Tayvan lideri Tsai Ing-wen’in görev süresinin dolması nedeniyle aday olamayacağı seçimde en önemli favori olarak öne çıkan DPP’nin adayı Lider Yardımcısı Lai Ching-te, Çin tarafından sakıncalı görülüyor. bağımsızlık yanlısı eğilimlerine.
Lai’nin seçimi kazanması durumunda Tayvan’da gerilimin artabileceği ve buna bağlı olarak Çin-ABD ilişkilerinde yeni krizlerin yaşanabileceği öngörülüyor.
Yapay zeka taahhüdü
San Francisco’da yapılacak toplantıda, iki ülke arasında askeri iletişim dahil diyalog kanallarının açık tutulması, ekonomik ve teknolojik rekabetin sorumlu yönetimi için gerekli tedbir ve güvencelerin oluşturulması liderlerin gündeminin ön sıralarında yer alacak.
ABD’li ve Çinli liderler ayrıca Ukrayna krizi ve Gazze’deki çatışmalara ilişkin de görüş alışverişinde bulunacak. İki lider, küresel istikrar için bölgesel çatışmaları ve krizleri çözmek için daha fazla işbirliği yapmaları gerektiğinin farkında.
Öte yandan San Francisco toplantısında sürpriz bir anlaşmanın açıklanması bekleniyor. Çin basınında yer alan haberlere göre Xi ve Biden, insansız hava araçları gibi otonom silah sistemlerinde yapay zeka teknolojisinin kullanımının ve nükleer savaş başlıklarının konuşlandırılması ve kontrolünün yasaklanması yönünde ortak bir taahhütte bulunmaya hazırlanıyor.
Dünyanın en büyük iki askeri gücünün silah sistemlerinde yapay zeka kullanımının önüne geçilmesi yönündeki taahhütleri, tüm dünyada savunma sanayisinin gelişim yönünü etkileyecek bir gidişata yol açabilir.
Çin Devlet Başkanı Xi, APEC Başkanları Hill ve Biden ile görüşmek üzere bugün San Francisco’ya gidecek.
Biden ve Xi, en son Kasım 2022’de Endonezya’nın Bali Adası’nda düzenlenen G20 Zirvesi’nde yüz yüze görüşmüştü. Biden, bu yıl Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’deki G20 Zirvesi’ne katılırken, Çin lideri katılmadı.
