Jeo Inwood ve Nkechi Ogbonna | BBC haberleri
Yeni bir araştırma, Nijerya’nın dış borç geri ödemesinin sağlık ve eğitimin iki katı olduğunu ortaya çıkardı.
Yoksulluğun azaltılması alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu One Campaign’in yayınladığı yeni rapor, Afrika ülkelerinin kalkınmasının ödemek zorunda oldukları özel borçlar nedeniyle sekteye uğradığını gösteriyor.
Nijerya’da doktor Vwaere Diaso’nun geçen ay çalıştığı hastanenin dokuzuncu katından düşen asansörde hayatını kaybetmesi, ülkedeki altyapı sorunlarını yeniden gündeme getirdi.
Dış borç ödemelerine harcanan her dolar, sağlık ve eğitim gibi hayati altyapı tesislerine daha az kaynak ayrılması anlamına geliyor.
Dr. Diaso, Lagos Genel Hastanesi’ndeki eğitimini tamamlamadan iki hafta önce öldü.
Nijerya’nın en büyük devlet hastanelerinden biri olan bu hastanenin yönetimine altyapı sorunları, elektrik kesintileri ve kaynak yetersizliği konusunda defalarca şikayette bulunmuştu.
Bu sıkıntıların hastaların hayatlarına mal olduğunu biliyordu. Ancak bunun kendi hayatına mal olacağını bilmiyordu.
Meslektaşım Dr. Joy Aifuobhokhan “Vware’in gülümsemesini unutamıyorum, o dünyanın en mutlu insanıydı. İşini seviyordu, insanlarla ilgileniyordu.”
Asansörün düşmesi sonucu ağır yaralanan Dr. Diaso, hastanenin oksijen desteği ve diğer üniteleri düzgün çalışsaydı hayatta kalabilirdi.
“Hem hastanede hem de lojmanda maddi kaynak yetersizliğinin büyük bir sorun olduğuna inanıyorum. Bu konuda yönetime şikayette bulunduk ancak verdikleri ek bütçe, bırakın konutları iyileştirmeyi, elektrik kesintilerini önlemeye bile yetmedi” diyor Dr. aifuobhokhan
Nijerya’nın yıllık dış borç ödemesi 2018’de 5,9 milyar dolardı. Bu yıl bu rakamın 8,4 milyar dolara çıkması bekleniyor.
Ülkenin eğitim ve sağlık kaynakları sırasıyla 2,2 ve 1,4 milyar dolar.
One Campaign, en yoksul ülkelerin diğer ülkelere göre 5 kat daha fazla borçlanma maliyetine sahip olduğunu belirtiyor.
Özellikle Afrika’da yoksulluğu azaltmak için çalışan örgütte eski ABD Hazine Bakanı Larry Summers, eski İngiltere Başbakanı David Cameron ve eski Meta yöneticisi Sheryl Sandberg yer alıyor.
Örgütün başkanlığını, üç ABD liderine danışmanlık yapan Gayle E. Smith yapıyor.
Smith, durumun 2005’teki borç krizinden daha kötü hale geldiğini söylüyor:
“Birçok ülke eş zamanlı olarak krize giriyor. Risk altındaki ülkelere bakıldığında bu durum domino etkisi yaratabilir.
Bunun hem ekonomik hem de siyasi sonuçları olacaktır” dedi.
Borç neden artıyor?
Hükümetler her yıl daha fazla borçlandıkça, faiz oranlarındaki artış sorunu daha da ağırlaştırıyor.
ABD Merkez Bankası’nın faiz artırımı Nijerya gibi ülkelerin para birimlerinin değer kaybetmesine neden oldu.
Çoğu ülkenin dış borcu dolar cinsindendir ve bu da onların geri ödenmesini zorlaştırmaktadır.
Borç veren ülkeler ve kurumlar genellikle kendi faiz oranlarını ABD Merkez Bankası’nın faizine göre belirler.
Dünya Bankası gibi kuruluşlar son dönemde bu ülkelere büyük miktarda finansman sağlamadı.
Smith, “25 yıldır ilk kez aşırı yoksulluğun arttığını görüyoruz” diyor.
“Bunun etkilerini zaten görüyoruz. Eğitim ve sağlıkta yıllar içinde kaydedilen ilerlemeler kayboluyor ve bu iki alanda da son derece olumsuz etkiler yaşanıyor.
“Bütçenizin yüzde 90’ını borcunuzu ödemek için harcarsanız, fazla kaynağınız kalmaz ve bu döngüyü kırmak neredeyse imkansızdır.”
Son dönemde Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Afrika ülkelerine büyük kaynak aktarması yönündeki davetleri arttı.
Barbados Başbakanı Mia Mottley liderliğindeki Bridgetown Girişimi de uluslararası para sisteminin modernizasyonu için çabalıyor.
Ancak tek reform beklentisi uluslararası kurumlardan değil.
Nijerya’da yönetişimi kolaylaştırma uzmanı Sam Chidoka, “Yolsuzluğu çözmezseniz ilerleme olmaz” diyor.
Bazı borçların silinmesi durumunda bunun kamuoyuna yansıması da şüpheli:
“Borç almanın hiçbir sakıncası yok. Sorun, ödünç aldığınız parayla ne yaptığınızdır.
“Bu parayla ülkeyi daha verimli hale mi getirdiniz yoksa hükümet üyelerinin, özel jetlerinin ve büyük konvoylarının yaşam tarzını mı finanse ettiniz?”
Smith ayrıca yolsuzluğun bir sorun olduğunu ancak asıl sorunun bu olmadığını söylüyor.
2005 yılında Yoksulluğu Tarihe Yaz kampanyası sonucunda yoksul ülkelerin borçlarının değerli bir kısmı silindi.
Ancak bugün bu ülkeler o zamana göre çok daha fazla borçlu.
Kısmen silinen borçların büyüklüğü ise 180 milyar doların altına düştü. Bugün ise 645 milyar dolar civarında.
Bu borçlar arasında özel borçların boyutu da arttı.
Smith, Afrika’nın kalkınmasının Avrupa’nın, ABD’nin, G7’nin ve G20’nin çıkarına olduğunu vurguluyor.
One Campaign’in raporunda gelişmiş ülkelerin kendi çıkarları için Afrika’ya mali destek vermesi gerektiği belirtiliyor.
Borç batağındaki ülkeler iklim değişikliği ve işsizlikle baş edemedikleri için bu ülkelerin genç nüfusu Avrupa’ya gitmeye çalışıyor.
Nijerya’da da pek çok genç doktor düşük maaşlar ve kötü çalışma koşulları nedeniyle ülkelerini terk ediyor.
Vefat eden arkadaşı Dr. Aifuobhokhan, Diaso’nun “gitmek istemeyenlerden biri” olduğunu şöyle anlatıyor:
Ancak onun ölümü bize yetersiz kaynakların ölümlere yol açtığını gösterdi.”
